Information transmise par Fr. Audren
Studiedag
Vlaamse Instellingen in de Late Middeleeuwen en de Vroegmoderne Tijd
Centralisering, professionalisering, specialisering en bureaucratisering
26 november 2010
Universiteit Gent
Vakgroep Grondslagen en Geschiedenis van het Recht
Vakgroep Geschiedenis
Rijksarchief te Gent
PrésentationUniversiteit Gent
Vakgroep Grondslagen en Geschiedenis van het Recht
Vakgroep Geschiedenis
Rijksarchief te Gent
Inhoud en doel
Het onderwerp van deze studiedag zijn de intermediaire gerechtelijke en bestuurlijke structuren van het graafschap Vlaanderen in de Late Middeleeuwen en de Vroegmoderne Tijd, met andere woorden deze instellingen waarvan het ressort beperkt was tot (een deel van) het graafschap Vlaanderen en die zich situeerden boven het lokale maar onder het centrale niveau. Het algemene overzichtswerk De gewestelijke en lokale overheidsinstellingen in Vlaanderen tot 1795 verscheen inmiddels meer dan tien jaren geleden. Het is en blijft een onmisbaar werkinstument. Intussen is echter heel wat bijkomend onderzoek gepubliceerd en in verschillende archiefi nstellingen is werk gemaakt van nieuwe inventarissen en archiefgidsen. Tijd dus voor een update!
Voor de studiedag staat de vraag centraal hoe deze instellingen in de loop van de vijftiende tot de achttiende eeuw zijn geëvolueerd inzake samenstelling, bevoegdheden en werking, en welke de motoren zijn geweest van deze evoluties.
De hypothese die, specifi ek voor het graafschap Vlaanderen, door de verschillende sprekers zal worden getoetst, is dat in de Bourgondische en Habsburgse Nederlanden met name de standenvertegenwoordigingen, de gewestelijke raden en de kasselrijen en andere regionale instellingen, sterk aan belang hebben gewonnen. Ze zijn in toenemende mate de regulatoren van het openbare leven geworden. Deze grotere rol is het gevolg van zowel interne als externe factoren.
Onder interne factoren kunnen worden begrepen: een hogere scholingsgraad van het personeel, de juridisering van de werking en (onder meer hierdoor) een betere organisatie in de schoot van de instelling (professionalisering, specialisering, bureaucratisering), waardoor deze instellingen meer taken aankonden en deze ook uitdrukkelijk wilden vervullen. Onder de externe factoren kunnen worden vermeld: een herijking van de verhouding tussen enerzijds het centrale en anderzijds het gewestelijke en regionale niveau sinds de tweede helft van de zestiende eeuw, de afnemende invloed van de traditionele zwaardadel en de toenemende macht van de ambtsadel, en de teruglopende politieke en economische rol van de steden, met daartegenover het stijgende politieke en economische gewicht van het platteland.
Binnen de algemene thematiek van de toegenomen rol van de intermediaire instellingen, zullen de sprekers tal van deelaspecten belichten en ook heel concrete vraagstellingen behandelen. Bij dit alles zal ook de nodige aandacht uitgaan naar de vraag of de wijzigende rol van de intermediaire instellingen en de groeiende administratieve efficiëntie, een topdown aangelegenheid was dan wel of het een beweging was die (ook) van onderuit is gegroeid. Met andere woorden, er zal worden gerefl ecteerd over de ontwikkeling van het proces dat gemeenzaam wordt aangeduid met de term centralisering.
De lezingen zijn in de eigen moedertaal, maar de publicatie van de akten gebeurt in het Engels of Frans. In het boek zullen ook nog andere bijdragen rond hetzelfde thema opgenomen worden. De uitgave wordt verzorgd door het Algemeen Rijksarchief.
Voor de studiedag staat de vraag centraal hoe deze instellingen in de loop van de vijftiende tot de achttiende eeuw zijn geëvolueerd inzake samenstelling, bevoegdheden en werking, en welke de motoren zijn geweest van deze evoluties.
De hypothese die, specifi ek voor het graafschap Vlaanderen, door de verschillende sprekers zal worden getoetst, is dat in de Bourgondische en Habsburgse Nederlanden met name de standenvertegenwoordigingen, de gewestelijke raden en de kasselrijen en andere regionale instellingen, sterk aan belang hebben gewonnen. Ze zijn in toenemende mate de regulatoren van het openbare leven geworden. Deze grotere rol is het gevolg van zowel interne als externe factoren.
Onder interne factoren kunnen worden begrepen: een hogere scholingsgraad van het personeel, de juridisering van de werking en (onder meer hierdoor) een betere organisatie in de schoot van de instelling (professionalisering, specialisering, bureaucratisering), waardoor deze instellingen meer taken aankonden en deze ook uitdrukkelijk wilden vervullen. Onder de externe factoren kunnen worden vermeld: een herijking van de verhouding tussen enerzijds het centrale en anderzijds het gewestelijke en regionale niveau sinds de tweede helft van de zestiende eeuw, de afnemende invloed van de traditionele zwaardadel en de toenemende macht van de ambtsadel, en de teruglopende politieke en economische rol van de steden, met daartegenover het stijgende politieke en economische gewicht van het platteland.
Binnen de algemene thematiek van de toegenomen rol van de intermediaire instellingen, zullen de sprekers tal van deelaspecten belichten en ook heel concrete vraagstellingen behandelen. Bij dit alles zal ook de nodige aandacht uitgaan naar de vraag of de wijzigende rol van de intermediaire instellingen en de groeiende administratieve efficiëntie, een topdown aangelegenheid was dan wel of het een beweging was die (ook) van onderuit is gegroeid. Met andere woorden, er zal worden gerefl ecteerd over de ontwikkeling van het proces dat gemeenzaam wordt aangeduid met de term centralisering.
De lezingen zijn in de eigen moedertaal, maar de publicatie van de akten gebeurt in het Engels of Frans. In het boek zullen ook nog andere bijdragen rond hetzelfde thema opgenomen worden. De uitgave wordt verzorgd door het Algemeen Rijksarchief.
Programma
- 09. - Ontvangst met koffi e, verwelkoming door prof. dr. Dirk Heirbaut
- 09.30. -Inleiding door prof. dr. Karel VELLE, Algemeen Rijksarchivaris.
- 09.40. - Inleiding op de probleemstelling(en) door prof. dr. René VERMEIR.
- 10. - Dra. Sylvie DE SMET (Rijksarchief), Een kwestie van geven en nemen. Het Hoofdcollege van het Land van Waas en het staatsvormingsproces in de Zuidelijke Nederlanden tijdens de zestiende en de zeventiende eeuw.
- 10.30. -Dr. Frederik BUYLAERT (UGent), De Vlaamse kasselrijbesturen in de vijftiende eeuw: steunpilaar of struikelblok voor de Bourgondisch-Habsburgse staat?
Tweede sessie Voorzitter: prof. dr. Rik OPSOMMER
- 11.20: Dra. Joke VERFAILLIE (Rijksarchief), Van eenmanszaak tot geschoold ambtelijk apparaat: de uitbouw van de griffi e van de Raad van Vlaanderen (1386-1795).
- 11.50: Dra. An VERSCUREN (Rijksarchief), De interactie tussen de Raad van Vlaanderen en de Grote Raad van Mechelen in de 18de eeuw.
12.40. - Broodjesmaal
Derde sessie Voorzitter: dr. Michel NUYTTENS
- 13.30. - Dr. Sarah CASTELAIN (Centre d’Histoire Judiciaire – Université de Lille II), The university of Douai, a weapon in the struggle opposing royal justice to urban justice (XVIth-XVIIth centuries) (lezing in het Frans).
- 14. - Dra. Laurie FRÉGER (Centre d’Histoire Judiciaire – Université de Lille II), The ‘Présidial de la Flandre fl aminguante’, an intermediate jurisdiction revealed through its case law (lezing in het Engels).
- 14.30: Drs. Klaas VAN GELDER (UGent), De Staten van Vlaanderen en het protest tegen het Barrièreverdrag van 1715: grensoverschrijdende actie voor het behoud van de territoriale integriteit.
Vierde sessie Voorzitter: dr. Chantal VANCOPPENOLLE
- 15.20: Drs. Laurent INGHELBRECHT (UGent), De evolutie van de rol van de Generale Vergadering binnen het Brugse Vrije (16e-18e eeuw).
- 15.50: Prof. dr. Simon GROENVELD (Universiteit Leiden), Oud en nieuw in het bestuur van Staats-Vlaanderen, 1583 - ca. 1650.
- 16.40: Prof. dr. Jos Monballyu (K.U.Leuven en KULAK) ter conclusie: Bedenkingen bij de gepresenteerde onderzoeken en andere onderzoeksmogelijkheden.
Praktisch
Vrijdag 26 november 2010 (9u.30-17u.30).Rechtsfaculteit UGent, Universiteitstraat 4 te 9000 GENT.
(De lezingen zullen plaatsvinden in het gelijkvloerse Auditorium B aan de binnentuin; ontvangst en catering in de LLM-zaal aan dezelfde binnentuin.)
De studiedag is een initiatief van het Rijksarchief Gent en de vakgroepen Geschiedenis (Faculteit Letteren en Wijsbegeerte) en Grondslagen en geschiedenis van het recht (Faculteit Rechtsgeleerdheid).
Meer info bij chantal.vancoppenolle@arch.be, rene.vermeir@ugent.be of georges.martyn@ugent.be.
Deelname aan de studiedag (map met abstracts en catering) kost 15 euro. Dit bedrag kan gestort worden op rekening nr. 390-0965800-26 van UGent met vermelding ‘Naam deelnemer + 1/94262’.
Gelieve in elk geval uw komst aan te melden door een mail te sturen aan karin.pensaert@ugent.be.
