nieuwsbrief rechtsgeschiedenis - November '11
Woord Vooraf
Beste lezer,
Vlamingen en Nederlanders zijn ongelooflijk rijk bedeeld als het gaat om handboeken rechtsgeschiedenis en Romeins recht. Zelfs in het Engels blijken enkele standaardwerken hun oorsprong in het Nederlands te hebben, zoals de boeken van Van Caenegem of van de ‘Tilburgers’ Lesaffer en Tellegen. De lijst goede handboeken is uiteraard nog veel langer met bv. De Smidt, Hallebeek, Lokin, Martyn, Monballyu, Spruit, Wallinga of Zwalve, om nog maar te zwijgen van Feenstra’s Romeinsrechtelijke beginselen, een boek dat zo goed is dat het uitblijven van een vertaling bijna een misdaad is tegenover de collega’s uit de rest van de wereld. Aan originele auteurs hebben we ook geen gebrek, met op kop Waelkens, die niet iedereen overtuigt, maar wel altijd aan het denken zet en achteraf meer gelijk krijgt dan oorspronkelijk gedacht. Daarnaast zijn er nog de klassiekers à la Gilissen of Van Oven. Al deze werken krijgen nu gezelschap van nieuwkomer De ruysscher met zijn Westers recht in ontwikkeling: privaat-en publiekrecht van de Romeinen tot vandaag, een boek dat we, net zoals al de andere vermelde werken, warm kunnen aanbevelen. Dat geldt ook voor volgende website van het Westfries archief: www.oudsteaandeel.nl die ons geheel ontgaan was en die we ontdekten dankzij onze Duitse collega Andreas Fleckner. De titel van de site is niet geheel correct, maar het gaat inderdaad om een uniek stuk uit de financiële rechtsgeschiedenis.
Dirk HEIRBAUT, Bruno DEBAENST & Sebastiaan VANDENBOGAERDE
1. Recente Publicaties
- DEBRUYNE, Emmanuel & VAN YPERSELE, Laurence, Je serai fusillé demain. Les dernières lettres des patriotes belges et français fusillés par l'occupant. 1914-1918, Brussel, Racine, 2011, 300 p.
Van 1914 tot 1918 streden burgers in het ondergrondse verzet tegen de Duitse bezetter. Vele patriotten, waaronder Edith Cavell en Gabrielle Petit, kwamen voor het vuurpeloton. De meesten onder hen hadden de gelegenheid om een paar uur voor hun dood in de pen te kruipen en een laatste brief te richten aan hun geliefden. In dit boek werden ze onderzocht en de meest iconische geschriften geselecteerd. Op die manier schetsen de auteurs een prachtig verhaal en krijgt de dood een menselijk gezicht. De brieven zijn unieke bronnen daar ze inzicht geven over de familiale, religieuze en burgerlijke waarden van de veroordeelden. Zonder deze brieven zouden we hun visies wellicht nooit gekend hebben.
- DE RUYSSCHER, Dave, Westers recht in ontwikkeling: privaat- en publiekrecht van Rome tot vandaag, Mechelen, Kluwer, 2011, 570 p.
Dit nieuwe handboek biedt een overzicht van de geschiedenis van het Westerse publiek- en privaatrecht en dat van de Romeinen tot vandaag. In een eerste deel legt de auteur de focus op de bronnen van het recht, de omstandigheden waarin de rechtsregels tot stand kwamen en de institutionele context. In het tweede deel komt de geschiedenis van concrete privaatrechtelijke regels aan bod. Er gaat aandacht naar de evolutie van het statuut van kinderen, vrouwen en vreemdelingen. Voorts wordt het huwelijk, de echtscheiding, het erfrecht en het huwelijksvermogensrecht tegen het licht gehouden. Verder volgt een overzicht van de voornaamste ontwikkelingen in het zakenrecht en het verbintenissenrecht.
Dit werk is de ideale inleiding om de historische achtergrond van het geldende recht te begrijpen en het biedt historici een houvast om de veranderende rechtsregels in het verleden te bevatten.
- MARTYN, Georges (ed.), Scènes uit de geschiedenis van het vredegerecht/Scènes de l'histoire de la justice de paix, Brugge, Die Keure, 2011, XI - 321 p.
Deze titel hoort thuis in de reeks 'Dossiers Tijdschrift van de Vrede- en Politierechters' en is alweer het zestiende deel er van. Het kwam er naar aanleiding van het internationaal colloquium "De Vrederechter in Europa" dat op 27 en 28 oktober 2011 respectievelijk in Gent en Rotterdam werd gehouden. Op de eerste dag kwam het rechtshistorische luik van de vrederechter in België en Nederland ten volle aan bod. Het boek bundelt de bijdragen van gevestigde (rechts)historici, lokale vorsers als enkele jonge juristen die de kans kregen om hun masterproef aan het grote publiek voor te stellen. Het zorgde er voor dat het vredegerecht uit verschillende invalshoeken wordt bekeken.
Het boek omvat volgende bijdragen:
- 'De vele geschiedenissen van het vredegerecht' door prof. Georges Martyn
- 'Verbaliser le juge' door vrederechter Guy Rommel
- 'Les antécédents anglais et la naissance de la justice de paix française' door vrederechter Jean-Paul Goffinon
- ‘Juges de paix avant la lettre’ in Midden- en noord-Limburg, voorafgaand aan de invoering van de vredegerechten in de Franse tijd' door prof. Louis Berkvens
- 'Tweehonderd jaar ontwikkeling van de competentie van de vrederechter/kantonrechter in nederland (1811-2011)' door dr. Emese von Bóné
- 'La professionnalisation des justices de paix. de l’utopie à la rigueur' door prof. Jean-Pierre Nandrin
- 'De vredegerechten in het arrondissement Kortrijk vanaf hun ontstaan tot en met de constitutie van het jaar VIII' door erevoorzitter van de rechtbank van Kortrijk André Deceuninck
- 'Het vredegerecht van hoogstraten in de late 19de eeuw' door notaris Aloïs Van den Bossche
- 'Vive Lejeune! het Tijdschrift van de vrederechters (1892-2011)' door drs. Sebastiaan Vandenbogaerde
- 'Een ‘accident de parcours’?De bevoegdheid van de vrederechter voor arbeidsongevallen in de wet van 1903' door dr. Bruno Debaenst
- 'De invloed van de Eerste Wereldoorlog op de rechtspraak van het vredegerecht te Ledeberg' door Mr. iuris Wouter Van Damme
- 'Le juge de paix et la question des loyers sous l’occupation allemande (1914-1918)' door dra. Mélanie Bost
- 'De evolutie van de rechtspraak inzake dringende en voorlopige maatregelen in de periode 1976-2009' door Mr. iuris Elisa Callebaut
- 'De invloed van het mens- en maatschappijbeeld van de vrederechter op de beslissingen inzake dringende en voorlopige maatregelen: een genderanalyse' door Mr. iuris Eline Verdonck
- 'Enjeux contemporains de la justice de proximité en matière conjugale: le rôle de la justice de paix dans une société multiculturelle' door prof. Barbara Truffin
- 'De vrederechter in volle ontwikkeling. enkele bedreigingen en evenveel uitdagingen' door vrederechter Erik Van den Eeden.
- VERWAEST, Rik, Van Den Haag tot Genève: België en het Internationaal Oorlogsrecht (1874-1950), Brugge, Die Keure, 2011, IX - 299 p.
België speelde een unieke rol bij de ontwikkeling van het hedendaags oorlogsrecht. Als klein en neutraal land kantte het zich sterk tegen de "totale oorlog". De Belgen ijverden voor een gereglementeerde oorlog, waar de individuele rechten belangrijker waren dan het recht van de sterkste. Toen het later zelf tegen wil en dank oorlog moest voeren, kenden die Belgische ethische principes vaak een moeilijke confrontatie met de harde oorlogsrealiteit.
In Van Den Haag tot Genève vertelt SOMA-historicus Rik Verwaest het verhaal van de Belgische omgang met het oorlogsrecht van 1874 tot vandaag. Dit toegankelijk boek bespreekt de Belgische toepassing van het oorlogsrecht tijdens bekende en minder bekende episodes uit het Belgische oorlogsverleden: de jungleoorlog in Afrika, de terreur tijdens de bezetting van het Ruhrgebied, de Duitse gevangenen in de Steenkoolslag …
Rik Verwaest (°1985) studeerde af als historicus aan de Universiteit Antwerpen met het bekroonde Kleine man, grote oorlog. Van 2007 tot 2009 was hij verbonden aan het SOMA. Hij publiceerde zowel nationaal als internationaal in o.a. Wetenschappelijke Tijdingen, Science Connection, The Military Law & The Law of War Review en Revue de l'Histoire d'Outre Mers.
2. Call For Papers
Hierbij verwijzen we graag nog eens terug naar de Rechtshistorische Courant van augustus 2011. De conferentie is de negende in een interdisciplinaire reeks die zich richt op nieuwe benaderingen voor de studie van het middeleeuwse recht en de juridische praktijk. De komende negende conferentie zet dit elan voort door verschillende aspecten van de relatie tussen wet en de behandeling van conflicten binnen en buiten de rechtbanken in het middeleeuwse samenlevingen te behandelen. Collega's binnen het gebied van de middeleeuwse rechtsgeschiedenis of wetenschappers wiens onderzoek bepaalde deelaspecten van het thema raakt kunnen voorstellen indienen en die tijdens een twintig minuten durende presentatie uiteenzetten.
Titel, een abstract van 200-250 woorden en een kort CV, kunnen per e-mail naar een van de leden van het organiserend comite (Helle.Vogt@jur.ku.dk of pa@jura.au.dk) worden gestuurd en dat voor de deadline van 15 december 2011.
Het jaarlijkse forum voor de jonge rechtshistorici gaat voor de achttiende keer door. Deze keer vormt van 30 mei tot 2 juni 2012 de Oostenrijkse hoofdstad Wenen de setting waar jonge rechtshistorici hun bevindingen kunnen delen binnen het thema “Making things legal”: Law-making and procedural reality in the European legal traditions".Geïnteresseerden kunnen vergezeld van hun CV een abstract van maximum 2000 woorden in het Engels of het Duits opsturen en dat voor 31 december 2011 op het mailadres:forum2012@aylh.org. Deelname kost €75 voor zij die een presentatie verzorgen, andere betalen €100. Meer informatie kan gevonden worden op de website van het Forum:http://www.aylh.org.
Global History, World History, Imperial History, Atlantic or Pacific History: the variety of transnational historiography is growing ever larger. Still, in legal history, these global perspectives seem to be rare. There are some traditions of transnational legal historiography such as ‘European Legal History’, ‘Derecho Indiano’, or the history of the ‘Western Legal Tradition’, to name but a few. But legal historians have not yet taken up the challenge that lies in developing global perspectives on legal history, and getting more involved with the theoretical debates about the analytical tools to describe and analyze the complex processes of entanglement in Global History. Concepts currently discussed in this field - like ‘mestizaje’, ‘hybridisation’, ‘(g)localization’, ‘translation’ - could be fruitfully contrasted with established visions on entanglement processes in legal history or comparative law like ‘reception’, ‘transfer’ or ‘transplant’. Processes of normative entanglement within Europe could be contrasted with those observed in intercultural contexts.
In light of this, there seems to be an urgent need for a reflection on the analytical and heuristic value of such terms for legal history. It could lead to an understanding, or at the very least to a raised awareness of the images and models associated with these concepts but also of the epistemic risks inherent in the multitude of images and metaphors for the description and analysis of entanglement processes. The discussion of these questions appears all the more important given that the work of legal history does not only depend on the accuracy of its analytical instruments but that it could offer concepts developed from historic-empirical research to the discourse on global normative orders, especially in social and legal sciences.
The Max Planck Institute for European Legal History will discuss these questions within the framework of a conference in Frankfurt and a panel discussion at the 39th Rechtshistorikertag (Conference of Legal Historians) in Lucerne/Switzerland.
We ask all interested colleagues to submit proposals for approximately 20-minute contributions to these events which deal with the analysis of the above-described questions on the basis of case studies of (legal) history.
Please submit your proposals by 15 December 2011 in the form of an abstract of approximately 6,000 characters (including spaces = 2 A4 pages) in English or German. Please submit the proposals electronically and with a short CV to: sekduve@rg.mpg.de. We will select a small number of contributions for the 39th Rechtshistorikertag (Conference of Legal Historians) in Lucerne (2-6 September 2012) and, if applicable, a larger number for a conference at the Max Planck Institute for European Legal History in Frankfurt am Main, (planned in the week of 20 August 2012) by 15 January 2012.
The elaborated version of the contributions for both events should be on hand on 1 July 2012 in order to make them available to the participants of the events. A comprehensive English abstract is to be added to any German language publication. It is foreseen that selected contributions will be published after peer review.
The Max-Planck Institute will provide accommodation for both conferences. It may be possible to obtain financial aid or even full coverage for travel expenses.
For questions and any further correspondence, please contact Ms. Nicole Pasakarnis, Email: sekduve@rg.mpg.de.
39. Deutscher Rechtshistorikertag (2 - 6 September 2012): Call for posters
Op deze bijeenkomst is het voor elk rechtshistorisch onderzoeker mogelijk om zijn/haar onderzoek uit de doeken te doen tijdens een postersessie. Via deze poster kan informatie worden uitgewisseld over lopende dan wel sinds kort afgeronde projecten. Alle thema's zijn toegelaten, maar de plaatsen zijn beperkt. Omdat het principe 'first come, first served' geldt, sturen geïnteresseerden best zo snel mogelijk en liefst voor het einde van februari 2012 een mail naar rechtshistorikertag@unilu.ch. In de mail geeft men best aan waarover de poster handelt. Meer praktische informatie kan ook op www.rechtshistorikertag.de worden gevonden.
3. Kalender
- 8 november 2011 - Eredoctoraat Lord Rodger of Earlsferry (Rotterdam)
De Erasmus Universiteit Rotterdam heeft een eredoctoraat verleend aan Lord Rodger of Earlsferry, lid van de Supreme Court te Londen en vruchtbaar auteur op het terrein van het Romeinse recht en de rechtsgeschiedenis. Na de aanvaarding van het eredoctoraat is Lord Rodger op 26 juni j.l. helaas overleden. De bul zal daarom postuum worden uitgereikt aan leden van zijn familie op 8 november tijdens de Dies Natalisviering in de Aula van de Universiteit Rotterdam, aanvang om 15u30. Praktische informatie, evenals het inschrijvingsformulier kan u terugvinden op de website.
Op 17 november 2011 zal om 16u de Sartonmedaille worden uitgereikt aan een verdienstelijk rechtshistoricus. Dit jaar gaat de award naar professor Sean Donlan van de Britse University of Limerick. Hij zal het publiek in auditorium NBIII van de Gentse rechtenfaculteit vergasten met een lezing met als titel "The Law touches us but here and there, and now and then: Edmond Burke, law, and legal theory". Inschrijven voor de lezing en aansluitende receptie kan door een mail te sturen naar Karin.Pensaert@UGent.be.
Naar aanleiding van de nakende verjaardag van de Utrechtse vredesverdragen (1713) maar ook ter gelegenheid van het afscheid van Kees Roelofsen gaat op 17 november 2011 in deRaadzaal van de Utrechtste Universiteit een mini symposium door. De verdragen betekenden een keerpunt in de Europese politieke geschiedenis. Door de ondertekening kwam een einde aan het conflict tussen Frankrijk en een Engels-Nederlands-Habsburgse coalitie. Er werd een definitieve regeling op het Europese continent voorzien om het machtsevenwicht te bewaren. Er kwam een 25-jarige periode van vrede in West-Europa en er werd een model gecreëerd dat tot op het Congres van Wenen werd behouden.
Op 17 en 18 november 2011 gaat een internationaal colloquium door in de grote kamer van het Hof van Beroep te Douai. De organisatie is in handen van het Centre d'histoire Judiciaire (Lille 2) in samenwerking met het Institut de Recherches Historiques du Septentrion (Lille 3).
Vanaf de 19de eeuw tot op vandaag bestuderen rechtshistorici overal in Europa het leenrecht en de daarmee verbonden feodaliteit. De oorzaak hoeft niet ver gezocht te worden.
Gedurende 1000 jaar, tot aan de Franse Revolutie, hebben beide de staatsstructuren, maar vooral de privaatrechtelijke verhoudingen gedomineerd. Het onderzoek van de afgelopen twee eeuwen heeft vooreerst aangetoond dat het leenrecht een recht sui generis is, dat in West-Europa bijna even belangrijk is geweest als het romeinsrechtelijke "ius commune".
Voorts blijkt het recht talloze kleurrijke regionale verschillen te vertonen. Als dusdanig staat het leenrecht model voor het recht van de Europese Unie: "In verscheidenheid verenigd" "In Vielfalt geeint", "Unie dans la diversité". Het Comité Rechtsgeschiedenis wil met deze studiedag een aantal recente resultaten van het leenrechtelijk onderzoek in België, Duitsland, Frankrijk en Nederland beter bekend maken, maar bovenal de kennis van die regionale verschillen verder uitdiepen. Zeven internationale sprekers brengen op deze studiedag in vier verschillende talen een overzicht van het leenrecht zoals het functioneerde in verschillende Europese historische regio's.
Dit colloquium gaat door te Brussel op 25 november 2011 in het Paleis der Academiën. Inschrijven kan via dit formulier.
Op 2 en 3 december gaat in het Reichskammergerichtsmuseum te Wetzlar een colloquium door georganiseerd door het Netzwerk Reichsgerichtsbarkeit. Op die dag worden de activiteiten van de hoogste gerechtshoven in het Heilig Roomse Rijk, het Reichskammergericht en de Reichshofrat, onder de loupe genomen. Deze instanties en de uitspraken waren reeds meermaals het voorwerp van onderzoek, maar al te vaak spitste zich dat toe op de spectaculaire zaken van de Nieuwe Tijden (vb. heksenprocessen). Statistisch werd echter reeds vastgesteld dat deze rechtbanken zich vooral bezighielden met de dagdagelijkse beslommeringen. Het doel van deze bijeenkomst is niet alleen inzicht verwerven in de behandelde zaken maar deze in het spanningsveld met de bestaande wetten en privileges, de genomen overheidsmaatregelen en de handhaving er van te kaderen.
- 16 December 2011 - Congres 'Law and Equity: Approaches in Roman and Common Law'(Leiden)
Op 16 december 2011 organiseert het Leidse dispuut voor Romeins recht en Europese rechtsgeschiedenis Philips van Leyden ter ere van zijn 50 jarig bestaan het congres Law and Equity; Approaches in Roman and Common Law.
De interactie tussen het ius civile en het ius praetorium heeft op dezelfde wijze het Romeinse recht beïnvloed, als de interactie tussen Law en Equity het Anglo-Amerikaanse recht. Tijdens dit congres wordt stilgestaan bij deze opvallende gelijkenis in structuur tussen beide rechtsstelsels. Twee historische introducties zullen worden gevolgd door een aantal lezingen over het materiële recht.
Voor meer informatie: www.lawandequity.nl
4. Varia
De Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique stelt steeds meer documenten digitaal ter beschikking. Naast de mogelijkheid om gratis de (Nouvelle) Biographie Nationale te consulteren, is men op dit eigenste moment bezig de "Mémoires" in te scannen. De ingescande delen zijn reeds online beschikbaar. Meer informatie vindt u op dewebsite.
In 2010 ontdekte de Nederlandse geschiedenisstudent Ruben Schalk tijdens zijn scriptieonderzoek in het Westfries Archief te Hoorn het tot op heden oudste bekende aandeel ter wereld. Het dateert uit 1606 en is door de VOC-kamer Enkhuizen uitgegeven. Op http://www.oudsteaandeel.nl kan u dit pronkstuk digitaal bewonderen.
Nog in de sector van de digitale wereld willen we u op de hoogte brengen van een Franse/internationaal-Franstalige website met repertorium van (rechts)historici die zich met strafrechtsgeschiedenis bezighouden: http://www.criminocorpus.cnrs.fr/annuaire/
Begin dit jaar kondigde de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek de samenwerking met de Britse firma ProQuest aan. ProQuest scant de oude gedrukte werken (tot 1700) van de bibliotheek en stelt die aan iedereen in Nederland beschikbaar via Early European Books. Sinds augustus zijn daar de haarscherpe afbeeldingen van de eerste 1500 boeken te vinden.Het project duurt nog een aantal jaren en zal een ware schat aan materiaal voor verschillende onderzoeksdisciplines opleveren. De volgorde waarin de oude drukken onder de scanner komen ligt al vast, dat gebeurt namelijk op de meest efficiënte manier 'van A tot Z'. Dat betekent dat het nog heel lang kan duren voaleer bepaalde drukken aan de beurt zijn. Maar niet als u nu aangeeft welke oude drukken u voorrang wilt geven. Er wordt de service geboden om maximaal 3 titels t/m 1700 uit de KB-collectie in te vullen via een formulier. Alleen titels die in Nederland gedrukt zijn, of buitenlandse drukken die in het Nederlands gesteld zijn (Belgische drukken uitgezonderd) kan men opgeven. De signaturen van de boeken zijn terug te vinden via de STCN en de KB-catalogus.
Naar verwachting zijn de boeken in het eerste kwartaal 2012 beschikbaar via de website Early European Books. Mocht u nog vragen hebben, richt u zich best per mail aan het digitaliseringsteam.
Aan het Max-Planck Institut (MPI) en de Wolfgang Goethe Universiteit te Frankfurt worden er vacatures uitgeschreven in het kader van het LOEWE-onderzoeksproject 'Extrajudicial and judicial conflict resolution'. Vanaf 1 januari 2012 kan men bij het MPI aan de slag als 'junior research group leader'. Verder is men ook op zoek naar twee postdoctorale onderzoekers. Het project is een interdisciplinair onderzoeksproject tussen het MPI, de Goethe universiteit en de Universiteit van Toegepaste Wetenschappen en gesteund door de deelstaat Hessen. Het wil conflicten vanuit een interdisciplinaire, vergelijkend, intercultureel en historisch perspectief benaderen. Het uiteindelijke doel is het ontwaren van modellen, types en modussen van conflict en conflictoplossing.
Het Institut Méditerranéen de Recherches Avancées (IMéRA) te Marseille is op zoek naar medewerkers voor een onderzoeksproject over de interacties binnen de sociale wetenschappen onderling en tussen sociale en exacte wetenschappen. Kandidaturen moeten voor 15 januari 2012 opgestuurd worden. Meer informatie bekomt u op de website.
Verder zoeken de mensen van het Institut d'Etudes Avancées te Parijs kandidaten om er als gast-onderzoeker aan de slag te gaan. Voor het academiejaar 2012-2013 zijn er ongeveer vijftien plaatsen vacant, voor het academiejaar daarop (2013-2014) zijn er vijfentwintig zitjes te geef. Meer informatie op de website.
Met vriendelijke groet,
- Dirk Heirbaut,
- Bruno Debaenst,
- Sebastiaan Vandenbogaerde.
M.m.v.
- Chris Coppens
- Frederik Dhondt
- Margreet Duynstee
- Sjoerd Faber
- Rik Opsommer
- Alain Wijffels
Wilt U bepaalde vragen, mededelingen of aankondigingen van congressen, boeken e.d. over rechtsgeschiedenis of Romeins recht via deze lijst laten verspreiden , mail dan naar een van de editors:
De voorgaande nieuwsbrieven kan U vinden op: www.rechtsgeschiedenis.be
Deze boodschap is U toegezonden omdat uw emailadres voorkomt in de lijst van ca. 400 rechtshistorische belangstellenden die bijgehouden wordt door het Instituut voor Rechtsgeschiedenis van de Universiteit Gent. Komt uw naam bij vergissing in deze lijst voor en wilt U geen verdere mails over rechtsgeschiedenis ontvangen, stuur dan een e-mail naar de redactie. Uw naam zal dan uit de lijst verwijderd worden. Mogen wij de abonnees van de nieuwsbrief vragen steeds de wijziging van hun emailadres mee te delen.
Source: www.rechtsgeschiedenis.be
