U Gent
Instituut voor Rechtgeschiedenis
Institut d’Histoire du Droit de l’Université de Gand
Institut d’Histoire du Droit de l’Université de Gand
Rechtshistorische Courant (newsletter)
nieuwsbrief rechtsgeschiedenis - Januari 2012
(nota: avec traduction française sélective de Fr. Dhondt)
nieuwsbrief rechtsgeschiedenis - Januari 2012
(nota: avec traduction française sélective de Fr. Dhondt)
Woord Vooraf
Beste lezer,
vooreerst onze beste wensen voor 2012 dat zich aankondigt als een jaar met alweer een rijke rechtshistorische oogst. Een van de vele hoogtepunten zal ongetwijfeld het congres worden dat Jan Hallebeek in Amsterdam organiseert voor de European Society of Comparative Legal History. Op dit congres in het begin van juli zullen er bijna 80 sprekers zijn, wat toch wel wijst op een bloei van de vergelijkende rechtsgeschiedenis. Interessant is dat ook niet-klassieke themata aan bod komen, zoals de geschiedenis van het fascistische recht of de geschiedenis van de vennootschappen. Er wacht Jan Hallebeek ongetwijfeld nog een berg werk, maar bij het zien van al zijn inspanningen twijfelen we er niet aan dat dit congres een succes zal zijn.
Dirk HEIRBAUT, Bruno DEBAENST & Sebastiaan VANDENBOGAERDE
| |
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef de rijkswacht in functie, waardoor ze in een moeilijke verhouding terecht kwamen met de bezetter. Hoe werd hun gedrag tussen verzet en collaboratie beoordeeld na de oorlog? Hoe kon het geschonden vertrouwen worden hersteld? Aan het einde van de oorlog was de rijkswacht in crisis en zag zich in de naoorlogse jaren geconfronteerd met de epuratie en herstructureringen. Op basis van onuitgegeven archiefmateriaal vergelijkt deze studie de epuratie bij de Belgische, Nederlandse en Franse rijkswacht. Op die manier werpt de auteur een nieuw licht op de geschiedenis van de rijkswacht en hun rol in het functioneren van de staat. Ten tweede brengt de auteur de geschiedenis van de bezetting naar voor, door zowel de samenwerkingsverbanden tussen de verschillende overheden als het individuele gedrag van de ambtenaren van naderbij te bekijken. Ten slotte bekijkt hij de repressie en de daarmee gepaard gaande politieke en sociale kwesties. [TR:La gendarmerie est restée en fonction tout au long de la Seconde Guerre Mondiale, ce qui la mettait en relation difficile avec l’occupant nazi. L’ouvrage en question essaie de faire le bilan des comportements du corps en question pendant la guerre et de sa confrontation à l’épuration et aux restructurations d’après-guerre. L’auteur compare les cas belge, néerlandais et français sur base de matériel d’archives inédit. Ainsi, il met en lumière le rôle de la gendarmerie dans le fonctionnement étatique plus large. Ensuite, l’histoire de l’occupation est regardée à travers le prisme de la coopération entre les autorités diverses et le comportement de fonctionnaires individuels. Finalement, la répression et les questions sociales et politiques qui y sont liées passent la revue.] |
Tijdens de Tweede Wereldoorlog boog de Nederlandse Hoge Raad volgens velen diep voor de Duitsers; aldus verloren de raadsheren het aureool van hoogste handhavers van het recht in Nederland. Dit boek laat zien hoe het zover heeft kunnen komen. Wie had gehoopt dat het hoogste Nederlandse rechtscollege tijdens de oorlog voorop zou lopen in de strijd tegen het onrecht, kwam bedrogen uit. Na het ontslag van L.E. Visser, de Joodse president van de Hoge Raad, bleven de overige leden gewoon zitten. Vanaf dat moment liepen de raadsheren achter de feiten aan. Al tijdens de oorlog wezen critici erop dat de meegaandheid van de Hoge Raad het principiële verzet van advocaten en andere juristen fnuikte. Waarom hebben de raadsleden zich niet krachtiger teweer gesteld? En hoe terecht was eigenlijk de kritiek op hun handelwijze? De Hoge Raad en de Tweede Wereldoorlog beschrijft de gecompliceerde verhouding tussen recht en rechtsbeoefening in oorlogstijd. [TR: La cour de justice supérieure (Hoge Raad) des Pays-Bas se serait trop incliné devant l’occupant nazi pendant la Seconde Guerre Mondiale. Ainsi, ces magistrats auraient perdu l’auréole de gardiens suprêmes de la légalité. L’étude en question retrace cette histoire sombre. L’espoir que la juridiction suprême néerlandaise serait à l’avant-garde de la lutte contre les injustices s’est avéré vain. Après la démission de L.E. Visser, président juif du Hoge Raad, les autres membres ont continué à siéger. À partir de ce moment, les juges ont couru derrière les faits. Déjà pendant la guerre, on critiquait la docilité du Hoge Raad, qui aurait cassé la résistance de principe d’autres juristes et avocats. L’ouvrage met cette question en perspective et scrute le bien-fondé des critiques. Ainsi, la relation complexe entre droit et pratique du droit en temps de guerre est mise à l’évidence.] Over de auteur(s): Corjo Jansen (1961) studeerde rechten aan de Universiteit Utrecht. Hij werkt als hoogleraar Rechtsgeschiedenis en Burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen en is daar voorzitter van het Onderzoekcentrum Onderneming & Recht. Hij is tevens bijzonder hoogleraar Romeins recht aan de Universiteit van Amsterdam. Derk Venema (1976) studeerde rechten en filosofie aan de Universiteit Leiden. Sinds 2001 is hij werkzaam aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In 2007 promoveerde hij op een proefschrift, getiteld Rechters in oorlogstijd. Hij is thans universitair docent Rechtsfilosofie in Nijmegen. |
Binnen drie jaar is het honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Gedurende meer dan vier jaar werd het grootste deel van het Belgische grondgebied door de Duitsers bezet en onderging de Belgische bevolking allerlei gruwelijkheden die tot op heden in het Belgische collectief geheugen gegrift zijn. Toch lieten sommige Belgen zich om idealistische, racistische, mercantiele of andere motieven ertoe verleiden om de Duitsers in het bezette gebied bij te staan en maakten zij zich meteen schuldig aan een aanslag tegen de uitwendige veiligheid van de Belgische Staat. Kort na de oorlog werd aan deze ‘Slechte Belgen’ de rekening gepresenteerd. Van zodra het grondgebied opnieuw in handen was van de Belgische overheid, startten administratieve, fiscale, strafrechtelijke en burgerlijke vervolgingen die het land zuiverden van deze ‘foute’ inwoners. Activisten, economische profiteurs, contraspionnen en verklikkers werden door de militaire veiligheidsdienst of de militaire en burgerlijke parketten opgespoord, gevangen gezet en door de krijgsraden en Hoven van Assisen berecht.In dit boek wordt nagegaan hoe deze strafrechtelijke repressie gebeurde door het Hof van Assisen van Brabant. Welke feiten werden op welke rechtsgronden voor dit Hof vervolgd en bestraft? Hoeveel van de in beschuldiging gestelde personen werden er vrijgesproken en hoeveel gestraft? Op welke wijze werden zij gestraft en hoelang moesten zij hun straffen effectief uitzitten? [TR: D’ici trois ans, les débuts de la Première Guerre Mondiale auront cent ans. Pendant plus de quatre ans, la plupart du territoire belge a été occupé par Le Reich allemand. La population souffrait maintes atrocités, griffés dans la mémoire collective jusqu’aujourd’hui. Cependant, de nombreux Belges se sont laissés séduire à assister l’occupant (pour des motives idéalistes, racistes, mercantiles ou autres). Ils se sont rendus coupables d’attentats contre la sécurité externe de l’État belge. Après la guerre, ils ont dû rendre des comptes. Des poursuites administratives, fiscales, pénales et civiles devaient purifier le pays de ces habitants « égarés ». Activistes, profiteurs économiques, « contrespions » et délateurs ont été tracés par la sûreté militaire ou les parquets militaires ou civils, mis en garde à vue et jugés par les cours martiales et les cours d’Assises L’ouvrage en question décrit la répression pénale devant la cour d’Assises de la province du brabant. La sélection que faisait la cour, à la fois concernant les faits et les arguments juridiques retenus, les peines prononcées, le tri fait dans le tas de prévenus et l’exécution des jugements passent la revue. Le choix de la Cour d’Assises de la province du Brabant n’est pas hasardeux. La capitale Bruxelles s’y trouvait, où non seulement les administrations belges, mais également les autorités de l’occupant allemand avaient leur siège. Hormis hommes politiques et fonctionnaires, la ville fourmillait de journalistes, servants, prostituées, créditeurs, marchands de bétail, bouchers, fabriquants de saucissons… La plupart ont été laissés tranquilles après la guerre. Une minorité a dû se justifier devant les cours et tribunaux. Un choix pas toujours rationnel.] |
Op deze bijeenkomst is het voor elk rechtshistorisch onderzoeker mogelijk om zijn/haar onderzoek uit de doeken te doen tijdens een postersessie. Via deze poster kan informatie worden uitgewisseld over lopende dan wel sinds kort afgeronde projecten. Alle thema's zijn toegelaten, maar de plaatsen zijn beperkt. Omdat het principe 'first come, first served' geldt, sturen geïnteresseerden best zo snel mogelijk en liefst voor het einde van februari 2012 een mail naar rechtshistorikertag@unilu.ch. In de mail geeft men best aan waarover de poster handelt. Meer praktische informatie kan ook op www.rechtshistorikertag.de worden gevonden. Réseau européen pour l'histoire de l'enseignement du droit organiseert voor de derde keer een colloquium over de geschiedenis van de rechtenfaculteiten. Het tweedaagse gebeuren gaat door in Straatsburg. Daarin zal de rechtenfaculteit van Straatsburg als Leitmotiv worden vooropgesteld. Door zijn specifieke ligging was Straatsburg in de 19de en 20ste eeuw de speelbal van Frankrijk en Duitsland. Dat had niet alleen zijn invloed op de praktische organisatie van de lokale rechtenfaculteit, maar ook op de levensbeschouwelijke kant. Het Straatsburgse voorbeeld laat toe om het bestaan van de spanningen tussen wetenschappelijke vereisten en sociale vraagstukken te ontwaren. Hoewel plaatsen van wetenschap, krijgen rechtenfaculteiten vaak vraagstukken voorgelegd door de politieke actoren waarop zij beslissingen nemen voor de veranderende maatschappij. Aan de hand van deze casus kunnen onderzoekers de evoluties in andere Franse en Europese universiteiten bekijken. Daarom nodigt dit colloquium uit tot interdisciplinair onderzoek naar institutionele en intellectuele evoluties in de Europese rechtenfaculteiten. Over vier thema's kunnen papers worden opgestuurd, namelijk: 1. Frontières de la science juridique: parcours, circulations intellectuelles et espaces transnationaux 2. Les facultés de droit à l'épreuve de la demande sociale 3. Le conflit des facultés: la science du droit entre enseignement libre et science d'Etat 4. Singulier territoire du droit Voorstellen moeten het organiserend comité bereiken ten laatste op 1 maart 2012 en dat kan elektronisch via colloque.strasbourg2012@unistra.fr. In de loop van de maand maart bekijkt en selecteert het comité de inzendingen. |
| Op woensdag 11 januari 2012 gaat in het SOMA het internationaal colloquium door over 'Transitional Justice' en dat in het kader van het project 'Transitional Justice after War and Dictatorship. Learning from European Experiences'. Het SOMA werkt in dit project samen met de FOD Buitenlandse Zaken en prof. em. Luc Huyse. Het congres wil een forum bieden voor de experten die in dit project bezig zijn. Inschrijven is gratis, maar het wordt aangeraden om via nico.wouters@cegesoma.be uw komst te melden. Dit congres wordt georganiseerd door l'Ecole de droit de Sciences Po. Het idee van deze conferentie bestaat er in om het antropologische werk van enkele auteurs te bekijken in het kader van het recht. Het verzamelen van etnografische gegevens bestaat niet op zichzelf. Altijd en overal wordt het bepaald door de voorstellingen die de werkelijkheid al ordenen. De juridische intelligentie van de mens hangt samen met de projectie van bepaalde opvattingen van sommige auteurs die bijdragen tot de praktische kennis. Deze eerste bijeenkomsten worden gewijd aan een aantal auteurs en thema's die het rechtsantropologisch gedachtengoed determineerden. U bent op 13 januari van harte welkom in Parijs, Salle Georges Lavau.
Op 17 november stelde Gerlinda Swillen, auteur van ‘Koekoekskind. Door de vijand verwekt (1940-1945)’ in het Rijksarchief te Eupen haar project ‘Oorlogskinderen’ voor aan de regionale pers. Voor dit project in samenwerking met het Studie- en documentatiecentrum Oorlog en hedendaagse Maatschappij (SOMA) over deze kinderen ‘die zonder de oorlog nooit zouden geboren zijn’, onderzoekt Gerlinda Swillen de archieven van de vredegerechten die worden bewaard in de verschillende Belgische Rijksarchieven. Naast de getuigenissen van de oorlogskinderen zelf zijn deze gerechtelijke archieven de belangrijkste bron voor de wetenschappelijke onderbouw van haar project. Hier willen we al kort meegeven dat de Société Internationale 'Fernand de Visscher' pour l'Histoire des Droits de l'Antiquité (SIHDA) voor de 66ste keer een conferentie organiseert en dat in de Britse universteitsstee bij uitstek: Oxford. Het brede thema maakt het mogelijk om allerhande onderwerpen te behandelen zoals de receptie van Grieks recht bij de Egyptenaren, of Romeins recht bij de oude Grieken, etc. Ook de receptie van het Romeins recht die vanaf 1100 in Europa plaatsgreep, behoort tot de mogelijke topics. Voorstellen die op het eerste zicht niet zoveel met het thema te maken hebben, kunnen evenwel ook in overweging worden genomen. In de volgende afleveringen van de Rechtshistorische Courant zal meer informatie worden prijsgegeven. Stay tuned!
Het onderzoeksprogramma 'Social history of communities' van het N.W. Posthumus Instituut (http://www.hum.leiden.edu/posthumus/research/social-history-of-communities.html) richt eind november 2012 (voorlopige datum vrijdag 30 november) een workshop in voor Nederlandse en Belgische historici, rechtshistorici en juristen die op het kruispunt van sociale geschiedenis en rechtsgeschiedenis werken. Tijdens de workshop zal onderzoek dat nog in de fase van plannen verkeert alsook reeds verder gevorderd onderzoek binnen een brede chronologische afbakening van de middeleeuwen tot en met de negentiende eeuw worden gepresenteerd. De workshop zal fungeren als forum om onderzoek uit te dragen, en een toenadering tussen sociaal historici, rechtshistorici en juristen mogelijk maken. Wie belangstelling heeft om hieraan deel te nemen kan hiervoor mailen naar Griet.Vermeesch@vub.ac.be, met specificatie van de aard van het te presenteren onderzoek. |
| |
| |
Met vriendelijke groet,
Dirk Heirbaut,
Bruno Debaenst,
Sebastiaan Vandenbogaerde.
Bruno Debaenst,
Sebastiaan Vandenbogaerde.
M.m.v.
Chris Coppens
Frederik Dhondt
Margreet Duynstee
Sjoerd Faber
Rik Opsommer
Alain Wijffels
Wilt U bepaalde vragen, mededelingen of aankondigingen van congressen, boeken e.d. over rechtsgeschiedenis of Romeins recht via deze lijst laten verspreiden , mail dan naar een van de editors:
- Dirk Heirbaut
- Bruno Debaenst
- Sebastiaan Vandenbogaerde
- Sjoerd Faber
- Rik Opsommer
- Margreet Duynstee
- Chris Coppens
Deze boodschap is U toegezonden omdat uw emailadres voorkomt in de lijst van ca. 400 rechtshistorische belangstellenden die bijgehouden wordt door het Instituut voor Rechtsgeschiedenis van de Universiteit Gent. Komt uw naam bij vergissing in deze lijst voor en wilt U geen verdere mails over rechtsgeschiedenis ontvangen, stuur dan een e-mail naar de redactie. Uw naam zal dan uit de lijst verwijderd worden. Mogen wij de abonnees van de nieuwsbrief vragen steeds de wijziging van hun emailadres mee te delen.
Source: http://www.rechtsgeschiedenis.be
